ورزش باستانی مرام نامه اخلاق است

با دست مرشد زنگ صدا می کند و ورزشکاران با سر پایین، از در کوچک قهوه ای وارد هشت ضلعی زورخانه می شوند. لباس های زرد رنگ و تُنکه (شلوارکوتاه) با ترمه دوزی مشکی به پا دارند. یکی یکی به بالا نظری می اندازند و از مرشد که در جایگاه «سردَم» نشسته رخصت می گیرند. اجازه که داده می شود با صلواتی وارد گود می شوند. فضای گود طوری است که صدا طنین رزم دارد. 

هر ضرب و زنگ و هر یاعلی(ع) انگار در بند بندِ تنت می پیچد. پهلوانان دور تا دور گود حلقه می زنند، گویی هر کدام به عکس یکی از پهلوانان روی دیوار ادای احترام می کنند. پهلوانانی مانند پوریای ولی، تختی و دیگران که نماد راه و رسم جوانمردی بودند. 

اینجا مجموعه ورزش های باستانی، زورخانه ای و کشتی پهلوانی «فاتح خیبر» در محله حجاب است. به دعوت هادی عبداللهی که یکی از پیش کسوتان ورزش باستانی منطقه و مسئول گود «پوریای ولی» است به اینجا آمده ایم. بهانه ما 29اردیبهشت «روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای» است. او و دیگر پیش کسوتان می خواهند از چند و چون این ورزش باستانی برای ما روایت کنند.

باستانی، یعنی مرام و معرفت

سال92 و هم زمان با ولادت امام هشتم علی بن موسی الرضا(ع) بود، مجموعه ورزش های باستانی، زورخانه ای و کشتی پهلوانی فاتح خیبر در منطقه10 افتتاح شد. تا آن زمان قاسم آباد که محدوده بزرگی است، مجموعه های ورزشی مختلفی داشت اما جای ورزش زورخانه ای خالی بود. 

با افتتاح این زورخانه بخشی از نیاز باستانی کاران تأمین شد. این ورزش علاقه مندان خاص خود را در منطقه دارد. معماری مجموعه نیز با زیبایی به شکل نگین انگشتر طراحی شده و داخل مجموعه ورزشی کوثر واقع شده است. نمای آن را می توان از تقاطع بولوار اندیشه و بولوار شاهد دید. در این مجموعه یک گود وجود دارد که چهار گروه در زمان های مختلف در آن فعالیت می کنند. 

این گروه ها با نام گود جهاد، گود ولایت عشق، گود پوریای ولی و گود آموزش شناخته می شوند. مسئولیت گود آموزش و گود پوریای ولی با هادی عبداللهی است. اکنون زمان فعالیت گود آموزش است. نونهال، نوجوان و بزرگسال داخل گود در حال تمرین هستند و عبداللهی و مربیان دیگر نکات را به آن ها گوشزد می کنند. لابه لای همین تمرین ها از فرصت استفاده می کنم و از هادی آقا می خواهم خودش را معرفی کند. گویا پهلوانی در خانواده او موروثی است. 

خودش می گوید: سال1359 در خانواده ای کاملا ورزشی به دنیا آمدم. پدر و پدربزرگم از ورزشکاران قدیم کشتی پهلوانی و زورخانه ای هستند که به رحمت خدا رفته اند. خانه پدری ام در خیابان آیت الله بهجت در اطراف حرم بود و من همراه پدر از کودکی به باشگاه جوانان اسلامی می رفتم. باشگاه در خیابان سنگ تراش های قدیم نزدیک حرم بود. گود و سالن کشتی در این باشگاه کنار هم بودند. 

چشم که باز کردم، تخته شنُو و میل دیدم و با راه و رسم این ورزش آشنا شدم

اوایل کشتی آزاد تمرین می کردم و زمان تمرین صدای ضرب زورخانه را که تا سالن کشتی نیز می آمد می شنیدم. بعد از مدتی در کنار تمرین های کشتی به زورخانه هم می رفتم و آنجا همراه پدرم تمرین می کردم. چشم که باز کردم، تخته شنُو و میل دیدم و با راه و رسم این ورزش آشنا شدم. 

پدربزرگم پهلوان قربان عبداللهی از کشتی گیرهای چوخه قدیم خراسان بود. این ورزش نسل به نسل در خانواده ما جان گرفته و ما هم آن را به نسل های بعد خودمان منتقل می کنیم.هادی آقا گل واژه ای می گوید که جای آن در ورزش این روزهای ما کم است. 

به این اشاره می کند که ورزش یعنی مرام و معرفت. او می گوید: این ورزش با آیین، دین و اخلاق مردم ما عجین است. مردم به دلیل مذهب و اعتقادهای دینی به این ورزش گرایش زیادی دارند. در این ورزش داشتن مرام، معرفت، افتادگی، دستگیری و کمک به مظلومان حرف اول را می زند و همه این ها کنار هم باعث جذب مردم به این ورزش می شوند.

 

روح جوانمردی را گسترش دهیم

«آنکه در راه طلب خسته نگردد هرگز/ پای پرآبله بادیه پیمای من است.» عباس روزبه شصت ونه ساله یکی دیگر از پیش کسوتان گود است که این بیت را می خواند و ضمن قدردانی از ما برای تهیه گزارش از ورزش باستانی می گوید: شیوه حضرت محمد(ص) پیامبر مکرم اسلام، تعلیم و تعلم و انسان سازی بود. حضرت رسول(ص) کویر عربستان را پیمود تا انسان تربیت کند. آنچه برای اجتماع مفید است جدی تر بگیریم و روح جوانمردی را گسترش دهیم.

از سه تا نود ساله در یک گود

«ورزش باستانی تنها یک ورزش نیست»، هادی آقا این را می گوید و پس از مکثی ادامه می دهد: ورزش باستانی مرام نامه اخلاق است. هر چه ورزشکار سال های بیشتری تمرین کند، مرام و اخلاق در او ماندگارتر می شود. چرا که آن ها به مولای متقیان علی(ع) اقتدا می کنند و او را الگو قرار می دهند. ذکرهایی که در این ورزش گفته می شوند به نام ائمه(ع) به ویژه امام علی(ع) هستند. 

هرجا که نام و یاد ائمه(ع) باشد مرام و مردانگی هم هست و برکتش هم در زندگی جریان پیدا می کند. ورزشکاران این رشته جوانمردی، گذشت، افتادگی و بزرگی را از امام علی(ع) می آموزند.آیین باستانی هنوز هم در خانواده عبداللهی ادامه دارد. پسر چهارساله او هم داخل گود می رود و میل های کوچک را روی شانه هایش می چرخاند. 

همین باعث می شود از هادی آقا درباره سن و سال شروع این ورزش سؤال کنم. می گوید: شروع ورزش باستانی سن و سال نمی شناسد. از یک نونهال سه ساله تا پیش کسوت سن وسال دارِ نود ساله داخل گود پا می گذارند و همه آن ها کنار هم و با توجه به جایگاهشان در گود ورزش می کنند.

رسم دیرینه کهن کسوتان

کم کم ساعت گود آموزشی به پایان می رسد. حالا نوبت ورزشکاران گود پوریای ولی است که پا به میدان بگذارند. مرشد و همراهش با ضرب ها به سمت جایگاه مخصوصی می روند که به آن سردَم می گویند. ضرب ها را جلو بخاری کوچکی که روبه رویشان قرار گرفته است، گرم می کنند تا صدای قوی تری داشته باشند. 

با صدای زنگ و صلوات مرشد، در قهوه ای کوچک روبه روی سردَم باز می شود و از پیش کسوت تا نونهال با سر پایین، یکی یکی پشت سر هم به سالن می آیند. درباره درهای زورخانه چیزهایی شنیده ام ولی باز هم از هادی آقا می خواهم دلیل ساخت آن ها با این ارتفاع کم را توضیح بدهد. او می گوید: درهای ورودی زورخانه برای این کوتاه هستند که فروتنی و افتادگی را به ورزشکار بیاموزند.

مرشد به تک تک آن ها رخصت ورود به گود می دهد. پشت سر هم ذکر صلوات می گویند و با دست زدن به زمین و بوسیدن آن به وسط گود می روند. صدای زنگ دوباره بلند می شود. ضرب مرشد ریتم سریع تری پیدا می کند و می خواند: «بسم الله الرحمن الرحیم/ یا رحمان و یا رحیم.» ورزشکاران قبل از اینکه ورزش اصلی را شروع کنند با دویدن در گود خودشان را گرم می کنند. 

هادی آقا می گوید: ورود به گود رسم و آیین خودش را دارد. ورزشکاران با وضو وارد می شوند. ابتدا سادات، بعد پیش کسوت ها به ترتیب از بزرگ به کوچک پا به میدان می گذارند. یکی از آداب دیرین در ورزش زورخانه ای، احترام و تکریم به پیش کسوتان این رشته ورزشی است. بسته به سال ورود هر ورزشکار و جایگاهی که دارد، مرشد از صلوات یا سنت های دیگر هنگام ورود ورزشکاران استفاده می کند.

درهای ورودی زورخانه برای این کوتاه هستند که فروتنی و افتادگی را به ورزشکار بیاموزند 

ورزشکاران از نوخاسته یعنی ورزشکاری که دو ماه ورزش را شروع کرده تا کهن کسوت که حداقل 65سال دارد و 45سال ورزش کرده رتبه بندی می شوند. بعد از اینکه ورزشکاران با رخصت از مرشد وارد گود شدند، سادات و پیش کسوتان در بالاترین نقطه یعنی سردَم و مبتدیان روبه روی سردَم می ایستند و تمرین ها شروع می شوند.

چرخی میان میدان

تمرینات میل که تمام می شود، هادی آقا با رخصت از مرشد داخل گود می شود و با اجازه از پیش کسوتان می خواهد محمدرسول صادقیان یکی از جوان های گود میان دار حرکات پا شود. او می خواهد با میدان دادن به جوان ترها آن ها را برای سال های آینده آماده کند. محمد رسول با احترام به تمام پیش کسوتان تمرین را شروع می کند. کوچک ترین ورزشکار با انتخاب میان دار و پیش کسوتان به مرکز گود می آید و شروع به چرخ زدن می کند. 

میان دار و بزرگ ترها او را حمایت می کنند تا هنگام چرخ زدن به زمین نخورد. میان دار تمرینات پا را تغییر می دهد. حالا تعداد دیگری از ورزشکاران با تغییر صدای ریتم مرشد به وسط گود آمده و به نوبت می چرخند. این تمرین تا چرخش پیش کسوتان ادامه دارد. مرشد برای هر چرخشی، ضرب مخصوص به آن را می زند و در پایان چرخ هر ورزشکار، حاضران صلوات می فرستند. 

با چرخ سریع محمد رسول این تمرین هم تمام می شود. او همچون سایر میان دارها از پیش کسوتان، مرشد و مسئول گود قدردانی و تشکر می کند و با ذکر صلوات گود را به ورزشکاران کباده می سپارد. در پایان تمرین کباده مهدی آذری، پیش کسوت فرهنگی، با تواضع روبه روی سردَم می ایستد و ختم ورزش را اعلام می کند و از خداوند برای سلامت همه به ویژه آن هایی که برای ورزش زورخانه ای زحمت می‌کشند سلامتی و طول عمر با عزت می خواهد و امیدوار است جوانان بیشتری به این ورزش باستانی علاقه مند شوند. چرا که این ورزش روح و جسمشان را با هم رشد می دهد و ورزشی معنوی است.

نوخاسته در مسیر رادمردی

مهدی آذری 65سال دارد و 42سال است باستانی کار می کند. ورزش که تمام می شود نزدیک می آید و می گوید: ورزش باستانی معنویت را سرلوحه تمرینات قرار داده است. ما در این ورزش به مولایمان امام علی(ع) اقتدا می کنیم. امید است بتوانیم جوان هایی را پرورش دهیم که جای ما را در این ورزش سنتی بگیرند و دعاگوی پیش کسوتان باشند. 

همان طور که دیدید در این ورزش جایگاه هر ورزشکار مشخص است. مقام های نوخاسته، خاسته، ساخته، برومند، دلیر، دلیرمرد، دلاور، رادمرد، پیش کسوت و کهن کسوت جایگاه ورزشکاران را مشخص می کنند. این جایگاه ها بر اساس سن و سابقه ورزشی ورزشکار مشخص می شود و در زمان ورود هرکدام به گود، مرشد برایش از رسم و ضرب خاصی استفاده می کند.
 

فرزند آب، در خاک آرام گرفت

یک هفته از درگذشت قاسم خالدی مرد نامی ورزش وزنه برداری و رئیس هیئت وزنه برداری و پرورش اندام این رشته در استان خراسان رضوی می گذرد. او علاوه بر کسب افتخارات بی شمار در ورزش در سازمان آب نیز نامی ماندگار دارد. سال1354 هیئت مدیره سازمان آب به دلیل خدمات بی شمارش در مشهد به او لقب «فرزند آب» داد. 

نوه دختری بزرگش ایمان امین می گوید او به علت کهولت سن و در نودوشش سالگی به رحمت خدا رفته است. پیش از این در روزنامه شهرآرا و نیز شهرآرامحله منطقه10 از این مرد ورزشکار، خیّر و دلسوز مردم مشهد یاد شده است. خبر درگذشت این ورزشکار پیش کسوت سبب شد تا برای یادکردن از او خاطره ای را بازخوانی کنیم.

نام گذاری قاسم‌آباد

مرحوم خالدی در یکی از مصاحبه هایش با شهرآرا اشاره کرده بود که در دهه30 اوضاع آب مشهد چندان مساعد نبوده و شهر با مشکل کم آبی روبه رو بوده است. به گفته او گروهی از متخصصان شرکتی به نام «دکتر کوروش» به مشهد می آیند تا ببینند چطور می شود به این وضعیت خاتمه داد. آن ها تصمیم می گیرند برای تأمین آب در مناطقی از مشهد چاه بزنند. 

نوغان، رضاشهر و قاسم آباد که به اذعان مهندس خالدی هنوز نامی نداشته است برای کندن چاه انتخاب می شوند. به گفته خالدی عده ای متخصص با همکاری تعدادی از بچه های سازمان آب، ١٤حلقه چاه عمیق در قاسم آباد حفر می کنند. 

بعد قاسم خالدی سید جلال تهرانی استاندار وقت را برای بازدید به محل چاه ها می برد. وقتی موتور چاه ها روشن شده و آب فواره می زند، استاندار خوشش می آید و نام آنجا را می پرسد. کدخداها نام روستاهای اطراف را می گویند اما استاندار رو به آقای خالدی می کند و از او می پرسد که نامش چیست و او هم می گوید: «قاسم». استاندار هم اسم اینجا را قاسم آباد می گذارد.

الگوی  جوانان

قاسم خالدی سال1305 در محله سنگلج تهران به دنیا آمد و بزرگ شد. با آغاز دوره جوانی ورزش را در رشته های مختلفی همچون کشتی، وزنه برداری و پرورش اندام شروع کرد و تا قبل از سفر به کشور آلمان، چندین دوره در رشته های پرورش اندام و وزنه برداری رتبه های کشوری به دست آورد. هم زمان با کسب موفقیت های ورزشی در کشور آلمان، درسش را نیز در رشته کشاورزی با گرایش صنایع آب ادامه داد و سال1388 به تهران برگشت. 

بعد از مدتی به عنوان رئیس دایره میرآبی شهرداری به مشهد آمد. بعد از تلاش های متعدد اسم دایره میرآبی را به دایره آبیاری تغییر داد و بعد از آن حدود چهار سال برای حفر چاه های عمیق و ایجاد شبکه لوله کشی پیگیری های لازم را انجام داد. 

ایمان امین درباره مصاحبه های پدربزرگش با شهرآرا می گوید: پدربزرگم عکس ها و گزارش های شهرآرا را به هرکسی که به دیدنش می آمد نشان می داد و از اینکه شهرآرا سراغ پیش کسوت ها می رود و حرف های آن ها را چاپ می کند، خیلی خوشحال بود. می گفت این کار می تواند برای جوان ها الگوسازی کند. بعد از مصاحبه شهرآرا سایر خبرگزاری ها هم سراغش آمدند.

مشهدچهره درگذشت این پیش کسوت ورزشی را به خانواده او و ورزشکاران تسلیت می گوید.